یکی از روش هاي تولید آهن اسفنجی بهعنوان خوراك اصلی بخش فولادسازي احیاي مستقیم به روش میدرکس است.

فصلنامه و برنامهریزي محیط زیست سال دوم شماره بهار 9 پسماند در صنایع (مطالعهي موردي: واحدهاي احیاي سعید فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب مستقیم به روش میدرکس) منجزي بامشاد شناور فروزان فرخیان - دانشجوي کارشناسی ارشد محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان - اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان - عضو هیات علمی دانشکده محیطزیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات خوزستان چکیده یکی از روش هاي تولید آهن اسفنجی بهعنوان خوراك اصلی بخش فولادسازي احیاي مستقیم به روش میدرکس است. با توجه به بومیشدن این شیوه در کشور استفادهي آن در اکثر پروژهه يا توسعهي فولاد رو به گسترش است. هدف این تحقیق شناسایی طبقهبندي و پسماند در مراحل ساخت و ساز و بهرهبرداري این پروژهها میباشد. این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات موردنیاز آن با مطالعات کتابخا نهاي بررسی مستندات گزارشهاي موجود و بازدید از بعضی مجتمعه يا فولاد کشور تهیه شدند. بر اساس آن شناسایی و طبقهبندي مواد زاي د تولید شده در هر دو مرحلهي بهرهبرداري و ساخت این واحدها انجام شد. براي تدوین راهبرده يا بهینهي سیستم پسماند از روش SWOTاستفاده شد. بدین ترتیب که عوامل داخلی (قوت و ضعف) و عوامل خارجی (فرصتها و تهدیدها) بهصورت زوجی با یکدیگر مقایسه شده و راهبرده يا چهارگانه (WT ST WO SO) تعیین گردیدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که در واحد احیاي مستقیم تولیدي شامل ضایعات و ویژه میباشند. براساس نتایج بدست آمده راهبردهاي برتر بهمنظور پسماند اولویتبندي شدند. بر آن اساس راهکارهاي ی شامل جداسازي در مبدا جمعآوري و حمل طبقهبندي و نگهداري دفن فروش بازیافت آموزش و آگاهی در خصوص ضایعات پیشنهاد میگردند. همچنین نتایج ماتریس برنامهریزي راهبردي کمی (QSPM) نشان میدهند که از بین راهبردهاي تدوین شده بالاترین جذابیت مربوط به راهبرد SO تبدیل شدن به صنعت سبز با بکارگیري و استفاده از امکانات لازم در راستاي جلوگیري از ورود مواد زاي د به محیطزیست و پایینترین جذابیت راهبرد WO استفاده از لوازم حفاظت فردي میباشد. کلمات کلیدي: SOWT QSPM پسماند مواد زاي د نویسندهي مسي ول مکاتبات: E-mail: Saeed_monjezi98@yahoo.com

56 سعید منجزي و همکاران مقدمه. محدودیت منابع و لزوم حفاظت از محیطزیست سبب شد تا استفاده از بهعنوان یکی از راهکارهاي مهم در پسماند مورد توجه قرار گیرد. درصنایع آهن و فولاد ایجاد شده در بسیاري از کشورها بهعنوان مصالح ساختمانی و... استفاده میشوند. در ساله يا اخیر تحقیقه يا زیادي در راستاي یافتن کاربرده يا جدید براي پسماندها بهمنظور کنترل آلودگی زیست محیطی انجام شده است. نتایج نشان میدهند که برخی از پسماندها کارایی مناسبی در پیشبرد اهداف زیست محیطی داشته و بخشی از این مواد را میتوان با در نظر گرفتن جنبهه يا زیست محیطی فنی و اقتصادي در فناوريهاي کنترل آلودگی استفاده کرد. در چند سال گذشته افزایش بهاي مواد اولیه و آگاهی از اثرات نامطلوب مواد زاي د بر انسان و محیطزیست سبب توجه بیشتر صاحبان صنایع به سیستمهاي نوین پسماند شده است. باید گفته شود که کنترل مداوم و بهکار بستن درست مواد زاي د براي بهداشت حفظ محیطزیست و منابع طبیعی اهمیت خاصی دارد ) at, M.D.Lagrega,et 00). به بیان دیگر در این سیستم نوین مواد زاي د "از بدو تولد تا مرگ" اهمیت دارند. مراحل مختلف مواد زاي د شامل: -تولید و نگهداري - جلوگیري از تولید آلودگی و حداقلسازي ضایعات -بازیابی و بازیافت -جمعآوري و انتقال 5 -تصفیه 6 -دفع نهایی میباشند ) علوي مقدم 86)... فرآیند احیاي مستقیم به روش میدرکس این تحقیق به بررسی پسماند در واحدهاي احیاي مستقیم به روش میدرکس صنایع فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب براي بهبود وضعیت مدیت پسماند میپردازد. واحدهاي احیاي مستقیم در واقع بخش میانی فرآیند تولید فولاد به حساب میآیند و از این رو اهمیت ویژهاي دارند. در این واحدها با استفاده از گاز احیایی گندله سنگ آهن احیا و به آهن اسفنجی تبدیل میشود. آهن اسفنجی تولیدي نیز براي شارژ به کورهه يا قوس الکتریکی بخش فولادسازي تولید نهایی در راستاي محصول ارسال میشود. یکی از روشهاي احیاي مستقیم روش میدرکس است (توحیدي 8). در روش میدرکس هر واحد از بازیابنده -بخشهاي اصلی حرارتی (ریکوپراتور)) (شامل کورهي احیا -تجهیزات جانبی سیستم پوششدهی سطحی گندله با آهک ) ریفورمر (شامل Coating (Process خنثی) تصفیهي و پمپخانه سیستم تزریق گاز اکسیژن -بخشهاي فرعی آب: شامل شامل تیکنر(کلاریفایر) فنهاي دمنده) اصلی و کمکی سیستم تامین گاز سیستم آبرسانی و برج خنککننده و سیستم حمل مواد: شامل تاورها و نوار نقالهها براي جابجایی گندله و آهن اسفنجی سیستم جمعآوري غبار ساختمانهاي اداري اطاق کارگاه کنترل اطاق محل استراحت کارکنان مجموعهي سرویسهاي بهداشتی و حمام تشکیل شده است (علیمرادپور (86 005).(MMTE,. شکل مواد و روشها (): فرآیند احیا به روش میدرکس( ( این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و بر اساس مطالعات اسنادي و میدانی است. تحقیق در این بررسی کیفیت مواد زاي د تولیدي در واحد ضمن شناسایی و احیاي مستقیم صنایع فولاد کشور به روشهاي کاهش ضایعات نگهداري جمعآوري انتقال و دفع نهایی نیز توجه شده و راهکارهایی براي بهبود وضعیت موجود جمعآوري براي شدند. اراي ه دادهها از روش مشاهده و مصاحبه با کارشناسان فرآیند Method) Walking-Talking )و Through بررسی اسناد و مدارك فنی و عملیاتی استفاده شد. بدین منظور در بخش اول جدیدترین آمار و اطلاعات پیشزمینهاي با استفاده از منابع موجود در کتابخانهها مراکز علمی و تحقیقاتی صنایع

57 پسماند در صنایع فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب... فولاد کشور و کاوشهاي اینترنتی در زمینهي صنعت محیطزیست و مواد زاي د گردآوري شدند. دربخش بهمنظور دوم آشنایی بیشتر با عملکرد واحد بازدیدهاي میدانی در چند واحد صنایع فولاد (احیاي مستقیم) انجام شد و نقاط و چشمههاي تولیدکنندهي مواد زاي د شناسایی شدند. در بخش سوم با تکمیل پرسشنامه کمیت ماهیت حالت نوع مواد و اطلاعات موجود برگههاي ایمنی مواد (MSDS) دلایل و روشهاي فعلی مواد زاي د تولیدي شدند. شناسایی در بخش چهارم پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعآوري شده مواد زاي د بر اساس نوع مادهي زاي د تولیدي طبقهبندي شدند. همچنین طبقهبندي بر اساس سیستم پسماند پنج طبقهاي قوانین پسماند کشور صورت گرفته سپس راهکارهاي مناسب در این خصوص اراي ه و راهبردهاي مورد نیاز بر اساس مدلهاي SWOT و QSPM تدوین شدند... تجزیه و تحلیل مدل SWOT روش ماتریس SWOT از رایجترین روشهاي تعیین و تدوین راهبرد است. در این تحقیق از آن در راستاي تعیین راهبرد براي مناسب الگوي مناسب پسماند شده استفاده است. همچنین جذابیت راهبردهاي تعیین شده با استفاده از ماتریس برنامهریزي کمی اولویتبندي شدند (عمرانی راهبردي (QSPM) SWOT.(89 Strengths قوت) (نقاط Weakness Opportunities (عابدینزاده که Threats و (فرصتها) تحلیل و تجزیه 89). (نقاط (تهدیدها) SWOT مشخص و مخفف ضعف) میباشد شناخت نظامیافتهي چهار عامل گفته شده و تعیین راهبردهایی است ترکیب بهترین ارزیابی عوامل داخلی آنها میان (IFE) ماتریس کنند. منعکس را ابزاري براي بررسی عوامل داخلی است و در واقع نقاط قوت و ضعف را مشخص میکند. ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (EFE) ابزاري براي تجزیه و تحلیل فرصتها و تهدیدهاي خارجی میباشد.(88 (کرباسی... ماتریسهاي ارزیابی عوامل داخلی و خارجی (EFE & IEF) در این طرح ابتدا به بررسی و شناسایی عوامل محیطی (شامل محیط داخلی و خارجی) پرداخته شد. بدین منظور ابتدا باید از متغیرهاي موجود در محیطهاي داخلی و خارجی آگاه بود. از این رو در ابتدا عوامل راهبردي ارزیابی و عوامل مهم و کم اهمیت تعیین و اولویتبندي شدند. براي ارزیابی عوامل راهبردي داخلی و خارجی ماتریسه يا IFE و EFE استفاده شدند (اعرابی 87). ماتریس ارزیابی عوامل داخلی یا IFE بوده و ابزاري براي بررسی عوامل داخلی سازمان در واقع نقاط قوت و ضعف واحدهاي سازمان را ارزیابی مینماید. ابزاري بهمنظور فرصتها براي ماتریس ارزیابی عوامل خارجی یا EFE تجزیه و تحلیل عوامل و نیروهاي خارجی پاسخگویی و مواجههي مدیران یک سازمان با و تهدیدهاي خارج از سازمان میباشد. دراین تحقیق پس از شناسایی عوامل داخلی و خارجی نقاط قوت ضعف فرصتها و تهدیدهاي پسماند هرعامل یک ضریب وزنی بین صفر (بسیار مهم) داده شد. همچنین تعیین (بی اهمیت) به و تا یک وضع موجود هر عامل با امتیازي بین تا تعیین گردید. سپس امتیاز وزندار هر عامل محاسبه شد. بدین منظور امتیاز هر ردیف از عوامل داخلی و خارجی سازمان در وزن طبیعی شده ضرب و در ستون امتیاز وزندار نوشته شد. جمع امتیازهاي وزندار محاسبه شد که حداقل آن حداکثر آن و میانگین آن /5 است. اگر نمرهي نهایی IFE کمتر از /5 باشد یعنی پسماند از نظر عوامل داخلی ضعف دارد. همچنین اگر نمرهي یعنی باشد /5 کمتر از EFE نهایی پسماند در استفاده از فرصتها و مقابله با تهدیدها بهخوبی عمل نمیکند (جوزي 90). External Factors Evaluation Internal Factors Evaluation Strength, Weakness, Opportunity, Threat Quantitative Strategic Planning Matrix

58 برنامهي به حداقل رساندن تولید پسماند با اصلاح سعید منجزي و همکاران. م. اتریس برنامهریزي راهبردي کمی این ماتریس یک روش تحلیلی است که بوسیلهي آن جذابیت نسبی راهبردها تعیین میشوند. براي تهیهي ماتریس برنامهریزي راهبردي کمی (QSPM) از خروجی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی SWOT استفاده میشود. تهیهي این ماتریس شامل مراحل زیر است: -فرصتها و تهدیدهاي عمدهي خارجی و نقاط قوت و ضعف داخلی در ستون سمت راست ماتریس نوشته میشوند. این اطلاعات را باید بهطور مستقیم از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی بدست آورد. -به هریک از عوامل داخلی یا خارجی وزن یا ضریب داده میشود. این ضریبها همانند ضرایب ماتریس عوامل ارزیابی داخلی و خارجی میباشند. -راهبردهاي تعیین شده را باید در ردیف بالاي ماتریس برنامهریزي راهبردي کمی قرار داد. -نمرههاي جذابیت در این مرحله مشخص میشوند. این نمرهها بهصورت عددي هستند که جذابیت هر راهبرد را نشان میدهند. براي تعیین نمرهي جذابیت باید عوامل داخلی و خارجی را بررسی نماییم. 5 -جمع نمرههاي جذابیت محاسبه میشوند. این نمرهها بهصورت حاصلضرب ضریب در نمرهي جذابیت میباشند. جمع نمرهي جذابیت نشاندهندهي جذابیت نسبی هر کدام از راهبردها میباشد. 6 -مجموع نمرههاي جذابیت هر یک از ستونهاي ماتریس برنامهریزي راهبردي محاسبه میشوند. امتیاز بیشتر نشانگر جذابیت بیشتر راهبرد است. تفاوت بین مجموع نمرههاي جذابیت راهبردها بیانگر مطلوبیت میباشد...طراحی و اجراي سیستم پسماند از مهمترین چالشهاي زیست محیطی هر واحد تولید پسماندهایی است که باید به روش درست شوند. سیستم جامع پسماند همهي فعالیتهاي مرتبط با کمینهسازي جمعآوري نگهداري موقت حمل و در نهایت بازیافت و استفادهي مجدد یا دفع ضایعات را در بر میگیرد. در دیدگاه مبتنی بر توسعهي پایدار هدف اولیه در روشها و فرآیندهاي است. در مرحلهي دوم باید امکان بازیافت یا استفادهي مجدد از ضایعات مدنظر قرار گیرد. درهر فرآیند همواره با گروهی از ضایعات مواجه خواهیم بود که امکان حذف یا بازیافت آنها وجود نداشته و باید با روشهاي اصولی نسبت به دفع آنها اقدام نمود. بر این مبنا صنایع فولاد کشور در سه گروه اصلی به شرح زیر طبقهبندي میگردند: - : در طی فرآیندهاي تولید یا فعالیتهاي جنبی آنها ایجاد شده و شامل دو دستهي کلی دفعی و قابل بازیافت میباشند. -زبالههاي : مجموعهاي از مواد استفاده نشدنی هستند که ضمن فعالیتهاي انسان از منابع مختلف و فعالیتهاي غیر بهوجود میآیند. - ویژه: شامل همهي ضایعاتی هستند که بهدلیل دارا بودن حداقل یکی از ویژگیهاي خطرناك از قبیل سمی بودن بیماریزایی اشتعال خورندگی و... به ویژه نیاز دارند.. نتایج.. شناسایی و بررسی ضایعات شناخت و بررسی ضایعات از مهمترین بخشه يا است. کمینهسازي مواد زاي د و کاهش مقدار این مواد از مهمترین اولویتها در مواد زاي د هستند. بهطور معمول براي کاهش میزان مواد زاي د تولیدي از دو روش کاهش مواد زاي د با بازیافت و استفادهي مجدد و کاهش مواد زاي د در منبع تولید استفاده میشود.(G.Tchobanoglous, 99) صرفهي اقتصادي یکی از مهمترین انگیزههاي واحدهاي براي انجام کنترل آلودگی است. در این تحقیق روش مناسب پسماند پس از تعیین کیفیت مواد زاي د در صنایع فولاد کشور بر اساس نوع ضایعات و ترکیب آنها اراي ه شد (نمودار ).

59 پسماند در صنایع فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب... جدول (): تعیین کیفیت مواد زاي د جامد در طرحهاي احیاي مستقیم صنایع فولاد کشور ردیف نوع ضایعات و ترکیب آنها طبقهبندي فولاد کشور طبقهبندي (قانون پسماند) ردیف نوع ضایعات و ترکیب آنها طبقهبندي فولاد کشور طبقهبندي (قانون پسماند) 5 6 7 8 9 0 بشکههاي خالی (روغن کاتالیست رنگ و مواد) لوله اتصالات و شیرآلات اسقاطی کاغذ کارتن پاکت و کیسه (نسوز مواد و سیمان) خاك مازاد ناشی از حفاري (نخالههاي ساختمانی) دفعی پلاستیک بطريهاي کاغذ باطله آجر نسوز / پسماند / / دفعی Pet ملزومات اداري (میز صندلی) ضایعات پشم سنگ ضایعات نسوز زباله شبه خانگی چوب (پالت جعبه تخته) لامپ و مهتابی سوخته و زاي دات الکتریکی شیشه / دفعی / استفاده براي تولید کود / ویژه ضایعات فلزات (آهن آلات میلگرد شیروانی ورق آلومینیوم و...) روغن گریس و گازوي یل مصالح بنایی (بتن ملات نسوز و ساختمانی) پوشش کف (کفپوش جنس ونیل) آسفالت کاتالیست مواد زاي د جامد پزشکی دفعی / دفعی / ویژه پسماند ویژه ویژه ویژه 5 6 7 8 9 0 طبقه بندي پسماند %9 %6 پسماند %65 پسماند پسماند ویژه نمودار (): تعیین کیفیت کشور مواد زاي د جامد صنایع فولاد

سعید منجزي و همکاران يا يا امتیاز عوامل راهبردي داخلی امتیاز وضع وزندار نقاط قوت موجود 0. 0.06 وجود برنامههاي اجرایی در زمینهي پسماند 0. 0.07 جلوگیري از ورود هزینه بیش از حد براي خرید منابع 0. 0.08 ایجاد درآمد بهدلیل استفاده از مواد جلوگیري از کاهش انگیزهه 0.08 0.0 کاري ناشی از بیماريهاي شغلی 0. 0.05 تهیه سبد جمعآوري ضایعات و قرار دادن در مکان مناسب 5 0. 0.06 کاهش مواد زاي د 6 از کاهش هزینهه وارده 0. 0.0 جبران خسارتهاي 7 زیستمحیطی 0. 0.0 صرفهجویی و کاهش مصرف مواد 8 0.09 0.0 برنامهریزي براي حفظ محیطزیست 9 0.0 0.0 آگاهی کارکنان از وجود سیستم پسماند 0 ایجاد گروههاي QC در 0.8 0.06 خصوص اراي هي راه حل براي مشکلات موجود 0. 0.08 برنامهریزي در خصوص انجام گشتهاي داخلی 0.6 0.0 وجود سیستم جمعآوري دورهاي ایجاد شده 0.5 0.05 انجام تحقیقات در خصوص بازیافت و فرآوري مجدد مواد 0. 0.0 انتقال ضایعات به بخش بازیافت 5 نقاط ضعف 0. 0.05 تفکیک نشدن مناسب ضایعات در مبدا تولید 6 0.09 0.0 نبود آموزش کافی درباره مزایاي استفاده از پسماند 7 0.0 0.0 رعایت نکردن ضوابط کاهش مواد زاي د 8 0. 0.0 محدودیت بهکارگیري فنآوريهاي پاك 9 0.06 0.0 محدودیت بودجه 0 0.06 0.0 از بین رفتن منابع ورودي 0.05 0.05 جمعآوري دستی و نیمه مکانیزه ضایعات.7 جمع کل جدول (): ماتریس ارزیابی عوامل داخلی پسماند ردیف وزن طبیعی 60..تعیین راهبردهاي پسماند تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی... عوامل فهرست مهمترین پس از بررسی عوامل داخلی میشوند. این عوامل در برگیرندهي مهمترین نقاط قوت و ضعف در واحدهاي احیاي مستقیم میباشند. همانطور که اشاره شد با توجه به اینکه نمرهي نهایی از.5 بیشتر است میتوان اذعان داشت پسماند در استفاده از قوتها و مقابله با ضعفها بهخوبی عمل مینماید. در جدول () نتیجهي ماتریس ارزیابی عوامل داخلی پسماند اراي ه شده است. تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل خارجی... و فرصت نقاط مهمترین برگیرندهي در خارجی عوامل تهدیدات خارجی میباشند. در ماتریس ارزیابی عوامل با توجه به اینکه نمرهي نهایی از.5 بیشتر است بنابراین پسماند در استفاده از فرصتها و مقابله با تهدیدات ماتریس نتیجهي () جدول در میکند. بهخوبی عمل ارزیابی عوامل خارجی پسماند نشان داده شده است. بحث و نتیجهگیري:. راهبردهاي :SOWT.. در این مرحله راهبردهاي تعیین شده از راه بررسی عوامل داخلی و خارجی دستهبندي و بهصورت زیر اراي ه شدند. سپس در ماتریس QSPM براي بررسی میزان جذابیت الویتبندي شدند. این راهبردها عبارتست از:... راهبردهايSO : SO - تبدیل شدن به صنعت سبز با بکارگیري و استفاده از امکانات لازم براي جلوگیري از ورود مواد زاي د به محیطزیست

6 پسماند در صنایع فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب... SO استفاده از مواد بازیافت شده در کارخانهها جدول (): ماتریس ارزیابی عوامل خارجی پسماند -...راهبردهاي :ST ST اجراي پروژهه يا - - زمینهه يا بازیافت اقتصادي براي مناسب فراهم تقویت.9 ساختن بخش فرهنگی در الگوي تولید مواد زاي د ST کنترل مواد جداسازي شده - آموزشی و بالا بردن سطح ST استفاده از تکنولوژي مناسب نیروي انسانی - کارشناس و تجهیزات لازم براي انجام کار ST -5 بازیافت ST5-6... تشویق طراحی افراد اصلاح براي و ساماندهی بهینهسازي نهادین براي تحقق فعالیتهاي توسعهاي عملیات قابلیتهاي ST6 نظارت پیگیر بر روند تبدیل مواد زاي د به مواد مصرفی راهبردهاي :WO - - - - WO کاهش هزینهها با استفاده از توانمنديهاي ی WO انجام طرحهاي مطالعاتی و تحقیقاتی WO استفاده از دانش و توانایی بومی براي حفظ محیطزیست با تکیه بر سهم برتر منابع انسانی WO استفاده کارکنان از لوازم حفاظت فردي راهبردهاي :WT WT استفاده از پتانسیلهاي فرهنگی براي کاهش... - - ضایعات و اسراف و تبدیل WT نظارت بر عملیات صورت گرفته WT تعامل با سایر سازمانها بهمنظور دستیابی - ردیف عوامل راهبردي خارجی فرصتها وزن طبیعی امتیاز وضع موجود امتیاز وزندار به راهکاري عملی در زمینهي پسماند يا 0.05 افزایش مقبولیت عملیات نزد سایر بخشهاي سازمانها با حفظ و نگهداري محیطزیست 0.08 وجود شرکتهاي خصوصی در زمینهي اجراي برنامهه پسماند 0.07 مشارکت و همکاري سایر بخشهاي سازمانها در خصوص رفع مشکلات پسماند 0.06 وجود نیروي انسانی کارشناس در منطقه 0.0 ایجاد فنآوريهاي جدید 0.0 ایجاد فرصت شغلی 0.09 وجود قوانین و مقررات زیست محیطی 0.09 وجود دستورالعملهاي راهبردي پسماند 0.0 صرفهجویی درهزینهي جمعآوري مواد زاي د 0.09 وجود صنایع بازیافتکنندهي پسماندها 0.06 بکارگیري فنآوريهاي نوین در خصوص بازیافت مواد و کاهش آسیب مناطق زیست محیطی تحت تاثیر 0.05 استفاده از مواد آلی موجود در ضایعات براي تهیهي کمپوست مناسب براي فضاي سبز مورد استفاده تهدیدات 0.0 ایجاد بیماريهاي شغلی 0.08 تشدید پیامدهاي زیست محیطی 0.05 کمبود نیروي ماهر 0.08 نبود فرهنگسازي طرح تفکیک از مبدا ضایعات 0.0 استفاده نکردن از فنآوريهاي پیشرفته در پسماند جمع کل براي مسي ولین تشویق SO - 0. 0.6 0. 0. 0.06 0. 0.6 0.6 0.06 0.7 0. 0.5 0.0 0.6 0. 0. 0.09 5 6 7 8 9 0 5 6 7 SO فراهم ساختن زمینهه يا کاربرد سیستمهاي عملیاتی بهمنظور لازم -

سعید منجزي و همکاران.. ماتریس برنامهریزي راهبردي کمی نتایج از ماتریس برنامهریزي کمی راهبردي میدهد از بین راهبردهاي تدوین شده نشان (QSPM) بالاترین جذابیت مربوط به راهبرد SO تبدیل شدن به صنعت سبز با استفاده به زاي د مواد ورود از جلوگیري براي لازم امکانات محیطزیست با نمرهي.57 میباشد. همچنین پایینترین جذابیت راهبرد WO استفاده از لوازم حفاظت فردي با نمرهي 0.7 میباشد. نتایج آن در نمودار () آمده است..5 گاز نمودار (): مقایسهي جذابیت راهبرده يا پیشنهادات پسماند در طی فرآیندهاي مختلف ضایعات جامد مایع و مشکلات ایجاد علاوهبر اینها میشوند. تولید زیست محیطی سبب هدر رفتن مواد اولیه و انرژي نیز میشوند. همچنین براي دفع و بیخطرسازي ضایعات ایجاد شده نیاز به سرمایه گذاري بر روي دستگاههاي مختلف مصرف مواد و بکارگیري و انرژي نیروهاي متخصص رو این از میباشد. کاهش ضایعات در اغلب موارد یک امر اقتصادي بوده و سبب بهبود بدست کیفیت آمده محیطزیست راهبردهاي نیز برتر خواهد بهمنظور براساس شد. نتایج پسماند اولویتبندي شدند. بر آن اساس راهکارهاي ی شامل مبدا در جداسازي حمل و جمعآوري و طبقهبندي نگهداري دفن فروش بازیافت آموزش و آگاهی در خصوص الویتبندي ضایعات پیشنهاد میگردند. راهبردهاي بدست آمده در نهایت با تعیین و بهینه براي میتوان نمودن سیستم پسماند پیشنهادات زیر را اراي ه داد: ضایعات کنترل: کنترل یک اصولی کاهش در مهم بسیار روش بر روي مواد اولیه محصولات 6 واسط محصولات نهایی و جریانه يا ضایعاتی میباشد. با تنظیم و توسعهي برنامههاي کنترل میتوان تولید ضایعات را به مقدار قابل توجهی کاهش داد. آموزش کارکنان آموزش کارکنان رکن اساسی در برنامههاي کاهش ضایعات است. زمانی که روشه يا بهرهبرداري و کنترل عملیات تولید مشخص شد باید بهصورت مدون در آمده و برنامههاي آموزش کارکنان استفاده شود. هدف از این آموزش آگاهی کارکنان از راه تولید ضایعات و اثرات آن بر روي محیطزیست و افراد است. برنامهي آموزشی باید در فواصل معین زمانی تکرار شود. بهبود دستگاهها و برنامههاي تعمیرات و نگهداري: اصلاح دستگاههاي موجود و یا جایگزینی آنها با دستگاههایی با بازدهی بهتر میتواند عامل موثري در کاهش ضایعات باشد. بهطور معمول در دستگاههاي جدید سیستم کنترلی بهتر بهکار بستن تدابیري براي بازگشت و استفادهي مجدد از مواد و جلوگیري از نشتیهاي مختلف در نظر گرفته میشود. اگر چه بهکار بستن اصلاحات در دستگاههاي موجود و یا عوض کردن آنها با دستگاههاي جدید مستلزم هزینههاي سرمایهگذاري است اما چنین تغییراتی علاوهبر کاهش مشکلات زیست محیطی با بازگشت اقتصادي نیز همراه میباشد. تمام برنامههاي تعمیراتی و نگهداري باید بر اساس اصل پیشگیري انجام گیرد. جایگزینی مواد: مواد خطرناکی که در خط تولید و غیره بکار گرفته میشود را میتوان در بسیاري موارد با مواد کم خطر جایگزین کرد. طبیعی است با این جایگزینی محصول نهایی فرآیند هم خطرکمتري دارد. در نهایت میزان ضایعات خطرناك نیز کاهش مییابد. تغییر فرمولاسیون محصول از روشه يا مشکل کاهش ضایعات است ام ا میتواند بسیار مو ثر باشد. کاهش حجم و بازیابی مواد زاي د: کاهش حجم شامل روشهایی براي جداسازي مواد سمی خطرناك یا ضایعات قابل بازیابی از کل مواد زاي د یا تغلیظ ضایعات میباشد. از این روشها بهطور معمول براي افزایش قابلیت بازیابی کاهش حجم و در نهایت کاهش مخارج 5 0 SO SO ST ST ST5 WO WO WT WT 5 6 7 8 9 0 5 6 7

6 پسماند در صنایع فولاد کشور و تعیین راهکارهاي ی مناسب... دفع استفاده میشوند. بازیابی ضایعات میتواند بهعنوان یک طرح اقتصادي در برنامهي واحد قرار گیرد. با بهکار بستن چنین برنامههایی ضمن کاهش مخارج دفع ضایعات باعث ایجاد صرفه اقتصادي نیز می گردد. منابع - اعرابی سیدمحمد. آقازاده هاشم. نظامیوند هوشنگ. چگینی دستنامه برنامهریزي استراتژیک تهران دفتر تحقیقهاي فرهنگی 87. توحیدي ن. احیاي مستقیم انتشارات دانشگاه - تهران 8 جلد دوم. چاپ دوم. جوزي علی. زارعی.م. 90 اراي ه برنامه - راهبردي روستایی شهرستان میناب به روش SWOT و تشکیل ماتریس QSPM پنجمین همایش پسماند مشهد اردیبهشت 89 - سبز علیپور سیما. جعفرزاده نعمت اله. منوري بررسی 90 مسعود. مطالعه موردي: واحدهاي الفین و تفکیک مایعات گازي مجتمع پتروشیمی بندر امام مشهد پنجمین همایش پسماند اردیبهشت 89 عابدي عابدینزاده فریماه. عابدینزاده نیلوفر. 5- طوبی. 89 بررسی عوامل راهبردي پسماند شهر رشت با استفاده از روش SOWT و QSPM مجله محیط شناسی تشکیل ماتریس سال سی و هفتم شماره 57. 6- عبدلی محمدعلی سیستم مواد زاي د شهري و روشهاي کنترل آن انتشارات سازمان بازیافت و تبدیل مواد 7 بندرعباس-منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزي خلیج فارس اسفندماه 86-8 علوي مقدم محمدرضا. مختارانی نادر. مختارانی بابک. پتروشیمی رضایی رضا. مواد محیطزیست بندر زاي د علوم ناصریان سیروس. جامد امام مجله و و علوم در 86 مجتمع تکنولوژي تکنولوژي محیط زیست -9 دوره نهم شماره صفحات 5-7 عمرانی قاسمعلی. رضا. حبیبپور علی کرباسی عبدالرضا. اصغر ارجمندي 89 تدوین راهبردهاي بهینه سیستم پسماند شهري با استفاده از روش : و SWOT QSPM مطالعه موردي شهر ساري فصلنامه شهري شماره 6 صفحات 6-. 0- کرباسی استراتژیک ع.منوري در م.موگویی محیطزیست" ر. 88 چاپ اول صفحات 90-56. نشرکاوش - G.Tchobanoglous, H.Theison, A.S. Vigil, Integrated Solid waste management, MC-Graw hill international Edition, 99. - http://www.midrex.com/handler.cfm/cat _id//section/company,0. - LaGrega, M. D., Buckingham, P. L., Evans, J. C., 99, Hazardous Waste Management, McGraw-Hill, New York. - MMTE and MME Company, Basic Engineering for ZamZamII, Direct Reduction Module,Technical Report 005. قلم.6 علیمرادپور.غ مقایسه روشهاي احیاي مستقیم با ریفرمروبدون ریفرمر مجموعه مقالات سمپوزیوم فولاد 86: خصوصی سازي و سرمایه گذاري خارجی در صنعت فولاد -7